مدیتوریست: اصطلاح بهره‌وری که همزمان کارایی و اثربخشی را تحت پوشش قرار می دهد، از مهمترین ابزاهای سنجش عملکرد در ارگان ها و سازمان ها محسوب می شود که سبب رشد، ارتقا و رقابت پذیری سازمانی می شود. دانش دانشگاهی در قالب مقالات علمی منتشر شده در نشریات علمی معتبر انتشار مییابد که قالب انتشاراتی برگزیده توسط اکثر اعضای هیات علمی در دانشگاه ها است. بررسی خروجی علمی دانشگاه ها در قالب مقالات نشریات نمایه شده در پایگاه های بین‌المللی معتبر یکی از ابزارهای سنجش و ارزیابی دانشگاه‌هاست.
به گزارش مدیتوریست به نقل از مهر، براساس اعلام مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه ISC گفت: انتشار مقالات بین المللی در راستای مرجعیت و دیپلماسی علمی و فناوری اهمیت زیادی دارد. بهره‌وری کمی و کیفی مقالات منتشر شده در چند شاخص قابل سنجش است. ضریب تاثیر مجلات به‌عنوان یک شاخص کیفی همواره مورد توجه محققان در انتشار مقالات قرار دارد. خوشبختانه متوسط ضریب تاثیر مقالات بین المللی دانشگاه ها که در پایگاه WoS نمایه شده است برابر ۳.۲ است که نشان دهنده توجه پژوهشگران به کیفیت مجلات جهت انتشار دستاوردهای علمی است. همچنین به لحاظ کمی نیز سرانه مقالات بین المللی اعضا هیئت علمی دانشگاه‌ها برابر ۱.۲۳ است.
وی افزود: بهره‌وری در دانشگاه ها نیز مانند سایر سازمان ها باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد و از آن‌جایی که یکی از مهمترین کارکردهای دانشگاه پژوهش است، بررسی بهره‌وری دانشگاه می‌تواند بر اساس پژوهش، در دانشگاه‌ها صورت گیرد.
با توجه به این‌که مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) متولی رتبه‌بندی دانشگاه‌های کشور است، با استفاده از نتایج رتبه‌بندی اعلامی سال ۱۴۰۲ بهره‌وری کمی و کیفی دانشگاه‌ها بر اساس پژوهش را مورد بررسی قرار داده است.
فاضل زاده گفت: اصطلاح بهره‌وری که همزمان کارایی و اثربخشی را تحت پوشش قرار می دهد، از مهمترین ابزاهای سنجش عملکرد در ارگان ها و سازمان ها محسوب می شود که سبب رشد، ارتقا و رقابت پذیری سازمانی می شود. دانش دانشگاهی در قالب مقالات علمی منتشر شده در نشریات علمی معتبر انتشار مییابد که قالب انتشاراتی برگزیده توسط اکثر اعضای هیات علمی در دانشگاه ها است. بررسی خروجی علمی دانشگاه ها در قالب مقالات نشریات نمایه شده در پایگاه های بین‌المللی معتبر یکی از ابزارهای سنجش و ارزیابی دانشگاه‌هاست.
وی ادامه داد: مقالاتی که در این بررسی مورد نظر بوده اند، مربوط به سال ۲۰۲۰ می باشد. این سال آخرین سالی است که داده های آن در بانک اطلاعاتی رتبه بندی موجود می باشد و در آخرین رتبه بندی دانشگاه‌های ایران نیز لحاظ شده است. شاخص های مورد بررسی جهت سنجش بهره وری شامل موارد زیر است:
تعداد کل مقالات، ضریب تاثیر، مجموع مقالات در ضریب تاثیر نشریه، متوسط ضریب تاثیر، سرانه تولیدات مقالات علمی اعضای هیات علمی، سرانه مقالات در ضریب تاثیر نشریه اعضای هیات علمی، سرانه مقالات دانشجویان تحصیلات تکمیلی، سرانه مقالات در ضریب تاثیر نشریه دانشجویان تحصیلات تکمیلی، مقالات نشریات Q۱، سرانه مقالات نشریات Q۱ اعضای هیات علمی، سرانه مقالات نشریات Q۱ دانشجویان تحصیلات تکمیلی،مقالات با مشارکت بین‌المللی ، سرانه مقالات با مشارکت بین‌المللی اعضای هیات علمی، مقالات نشریات نمایه نیچر، سرانه مقالات نشریات نمایه نیچر اعضای هیات علمی، همانتشاراتی صنعت و دانشگاه ،سرانه هم‌انتشاری صنعت و دانشگاه اعضای هیات علمی.
در این بررسی دانشگاه‌ها بر مبنای نظام رتبه بندی ملی ISC در گونه بندی های جامع، صنعتی، علوم کشاورزی، هنر، زیرنظام، غیرانتفاعی و دانشگاه‌های وابسته به دستگاه اجرایی به تفکیک قدمت و نیز به صورت تفصیلی بررسی شده است. جدول ۱ اطلاعات گونه بندی، تعداد و قدمت دانشگاه‌های کشور در رتبه بندی ملی ISC نشان داده شده است.
سرانه مقالات تولید شده اعضای هیات علمی در دانشگاه های جامع و صنعتی در شکل ۱ و ۲ آورده شده است. ۵ دانشگاه با بهترین عملکرد سرانه مقاله اعضای هیات علمی در بین دانشگاه های جامع بالای ۴۰ سال دانشگاه های تربیت مدرس، تبریز، کاشان، شیراز و تهران به ترتیب با ۳.۰۴، ۲.۶۰، ۲.۳۳، ۲.۳۲ و ۲.۲۴ هستند. در این شاخص در بین دانشگاه های جامع بین ۲۰ تا ۴۰ سال دانشگاه های تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، مراغه، سمنان، محقق اردبیلی و بین المللی امام خمینی (ره) به ترتیب با ۲.۲۸، ۲.۱۰، ۱.۹۵، ۱.۸۱و ۱.۷۳ و در دانشگاه های جامع زیر ۲۰ سال دانشگاه های تخصصی فناوری های نوین آمل، فسا، بناب، مرکز آموزش عالی اقلید و دامغان به ترتیب با ۲.۷۴، ۲.۰۷، ۱.۸۹، ۱.۴۳ و ۱.۴۲ حائز بهترین جایگاه شده اند.
در سرانه مقالات تولید شده اعضای هیات علمی در بین دانشگاه های صنعتی بالای ۴۰ سال دانشگاه های علم و صنعت ایران، صنعتی شریف، صنعتی امیر کبیر، صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی و صنعتی اصفهان به ترتیب با ۴.۵۲، ۴.۳۱، ۴.۱۸، ۳.۵۳ و ۲.۷۷ و همچنین در بین دانشگاه های صنعتی زیر ۴۰ سال دانشگاه های صنعتی شیراز، صنعتی کرمانشاه، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی سهند و صنعتی شاهرورد به ترتیب با ۴.۲۸، ۴.۰۵، ۳.۷۸، ۲.۷۶ و ۲.۴۴ حائز بهترین جایگاه شده اند.
وی ادامه داد: خلاصه نتایج به دست آمده از این بررسی در جدول ۲ آورده است. همان‌طور که در این جدول نشان داده شده است، میانگین شاخص های کمی و کیفی محاسبه شده برای کل دانشگاه ها و هر یک از گونه های دانشگاهی به تفکیک آورده شده است. همان طور که در این جدول مشاهده می شود تقریبا در تمامی شاخص ها میانگین دانشگاه‌های صنعتی عدد بالاتری را نشان می دهد.
فاضل زاده افزود: در دانشگاه های جامع تعداد مقالات نمایه نیچر بیشتر است که دلیل آن این است که حوزه موضوعی این نشریات بیشتر مرتبط با حوزه های علوم پایه می باشد. غالبا در دانشگاه های جامع تعداد مقالات بین‌المللی به دلیل وجود رشته های علوم انسانی کمتر است، این مسئله در مقایسه دانشگاه‌های صنعتی با دانشگاه‌های جامع به خوبی نمایان است. اما در کل می توان گفت که هم انتشاری با صنعت در تمامی دانشگاه های ایران کم می باشد و جا دارد بر روی این بخش که موجب جریان یافتن دانش دانشگاهی به سمت صنعت شده و موجب تجاری سازی دانش می شود به خصوص در دانشگاه های صنعتی برنامه ریزی بیشتری صورت گیرد.
برای اطلاع از متن کامل گزارش «بهره‌وری انتشار مقالات علمی دانشگاه‌های کشور بر اساس پایگاه WoS» منتشر شده توسط ISC به اینجا مراجعه کنید.