مدیتوریست: امروز بزرگداشت دانشمند بزرگ ایرانی سده سوم هجری و روز داروساز است؛ نیمه دوم سده سوم را عصر «محمد بن زکریای رازی» نامیده‌اند، وی بزرگـترین طـبـیب بالیـنی اسلام و قـرون وسطی٬ فیزیکدان، فیلسوف صاحب استـقلال فکر و شیمیدان بود که به کاشف الکل٬ جوهر گوگرد و نفت سفید نیز شهرت دارد. او همچنین پایه‌گذار شیمی نوین و از زمره پزشکانی است که بعضی از عقایدش در طب امروزی نیز به کار می‌رود.
به گزارش مدیتوریست به نقل از دانانیوز، محمد بن زکریای رازی در نیمه دوم قرن سوم و قرن چهارم می‌زیست. وی در ری زاده شد و دوران کودکی تا جوانی را در این شهر گذراند. ظاهرا در ری ریاضیات، فلسفه، نجوم و ادب را فرا گرفت. در جوانی عود می‌نواخت و شعر می‌گفت و بعدها به کیمیاگری روی آورد. گفته می‌شود به سبب بـیـماری چشم به تحصیل طب پرداخت و در این عـلم شهرت فراوان یافت و حوزه درسش بلند آوازه شد. جرج سارتن٬ پدر تاریخ علم از زکریای رازی به عنوان بزرگترین پزشک ایران و جهان اسلام در زمان قرون وسطی نام می‌برد.
رازی در خدمت ابوصالح منصوربن اسحاق سامانی- حاکم ری- ریاست بـیمارستان جدیدالتاسیس آنجا را یافت. بعـدها در بغـداد رئیس بیمارستان بود. او مدتی نامعلوم در آنجا اقامت گزیده و به تحصیل علم می‌پردازد، سپس ریاست بیمارستان عضدی را بر عهده گرفته است. رازی پس از مرگ معتضد، خلیفه عباسی، به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد. او تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود.
رازی در پایان عمر نابینا شد که درباره علت آن روایت‌های زیادی وجود دارد؛ ابوریحان بیرونی علت کوری او را کار با مواد شیمیایی از جمله بخار جیوه می‌داند. وی در سال ۳۱۳ هجری قمری در ری درگذشت و محل آرامگاهش نیز نامعلوم است.
رازی و علم طبابت
رازی صاحب اخلاق نیکو و رفـتار پسنـدیده بود و با بـیماران به مهربانی و عـطوفت رفـتار می‌کرد و در حق فـقرا و ضعـفا اعـانـت می‌کرد. وی، برخلاف بسیاری از پزشکان که بیشتر مایل به درمان پادشاهان و اُمرا و بزرگان بودند، با مردم عادی بیشتر سروکار داشت. از نظر او یک پزشک باید دارای صفات ویژه‌ای می‌بود.
رازی در طب به جنـبه‌های عـلمی اکتفا نمی‌کرد، بلکه به تمام معـنی طـبـیب و در علم و عمل طب استاد مسلم بود. یادداشت‌های وی که در آنها با کمال دقت بهبودی بیماران خود را توصیف کرده است، در دست است. معـروفتـرین اثرش در علم طب کتاب «حلوی» است. آثار دیگرش در این رشته کتاب «الطب الملوکی» و کتاب «منصوری» است. بعـلاوه، رسالاتی در باب بعـضی امراض دارد که معـروفترین آنها کتاب «الجدری و الحصبه» است که مورد اعجاب و تحسین اروپایی‌ها بوده است و از بهترین رساله‌های طبی قدیم به حساب می‌آید. رساله‌ای هم درباره سنگ مثانه و کلیه دارد که به زبان فرانسه در لندن منـتشر شده است.
رازی از اولین افرادی است که بر نقش خوراک در تندرستی و درمان پافشاری بسیار دارد. او کتابی درباره خوراک به نام «منافع‌الاغذیه و مضارها» نوشته است که یک دوره کامل بهداشت خوراک به حساب می‌آید و در آن به خواص گندم و حبوبات، خواص و ضررهای انواع آب‌ها و شراب‌ها و مشروبات غیرالکلی٬ گوشت‌های تازه و خشک و ماهی‌ها اشاره شده است. فصلی از این کتاب نیز به هضم غذا٬ ورزش و پرهیزهای غذایی و مسمومیت‌ها اختصاص دارد.
وی نخستین کسی است که تشخیص تفکیکی بین آبله و سرخک را بیان کرده و در کتاب «آبله و سرخک» خود به تدابیری در خصوص جلوگیری از عوارض این دو بیماری پرداخته است.
رازی و علم شیمی
رازی از مهم‌ترین داروسازان دوره اسلامی است و توجه خاصی به داروسازی داشته و کتب بسیاری در این زمینه تحلیل کرده است. این آثار یا تک نگاشته‌اند و یا کتاب‌هایی هستند که در بخش‌هایی از آنها به شرح خواص دارویی گیاهان و مواد معدنی پرداخته شده است. در واقع رازی پایه‌های داروشناسی و داروسازی امروز را بنا نهاده است و به سبب فعالیت‌های دارویی و ابداعات وی است که از او به عنوان «پزشک داروساز» یاد می‌شود.
عمده تأثیر رازی در شیمی، طبقه‌بندی او از مواد است. او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد. چنان‌چه او از دیدگاه مراحل بعدی علم (بعد از کیمیاگری) در نظر گرفته شود، می‌توان او را یکی از بنیان‌گذاران علم شیمی به حساب آورد.
چنان‌که می‌دانیم رازی قبل از طب به کیمیا مشغول بود و اطلاعات زیادی درباره مواد داشته‌است؛ از جمله آن که مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز (به گفته او جسد و روح) تقسیم می‌کند و نیز اولین کسی است که استحالات شیمیایی را وارد طب کرده‌است.
او به عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) و به نام طبیب المسلمین و ملقب به جالینوس العرب از شهرت جهانی برخوردار است. در دوره اسلامی وی نخستین پزشکی بود که از الکل برای گندزدایی، از جیوه به عنوان مسهل و از برخی ترکیبات دارویی در بی‌حسی استفاده کرد.
رازی به‌سبب احاطه بر دانش کیمیا و آگاهی از خواص سنگ‌های معدنی، توانست فرآورده‌های شیمیایی جدیدی وارد علم داروسازی کند؛ همچنین دستورالعمل‌های متعددی برای ساخت داروهای ترکیبی ارائه کرد که تا آن هنگام در بین مسلمانان بی‌سابقه بود. شیوه رازی در درمان بیماری‌ها، بسیار ساده بود و تا حد امکان به جای دارو، غذا تجویز می‌کرد؛ چون او به طبیعت داروها، سرد یا گرم، واقف بود و مضرات استفاده از داروها را نیز می‌شناخت.
با نگاه به فهرست آثاری که رازی به طور مستقل یا در ضمن کتب پزشکی به داروسازی و داروشناسی اختصاص داده است، می‌توان به نقش بی‌بدیل وی در تکامل و گسترش علم داروسازی پی برد؛ زیرا رازی در زمینه داروسازی شیوه‌های نوینی به کار بست که تا آن هنگام سابقه نداشت. به سبب همین اقدامات و یافته‌هاست که از او با عنوان خالق و مبتکر شیمی نوین و داروسازی امروزی یاد کرده‌اند.
رازی و فلسفه
رازی در فلسفه و الهیات و ماوراء الطـبـیعـه و مجادلات مذهبی و فـلسفی نیز کتـبی نوشته است. وی را می‌توان برجسته‌ترین چهره خردگرایی و تجربه‌گرایی در فرهنگ ایرانی دانست. وی در فلسفه به سقراط و افلاطون متمایل بود و تأثیراتی نیز از افکار هندی و مانوی در فلسفه او به چشم می‌خورد. با این حال عقاید خاص خود را داشت و هرگز تسلیم افکار مشاهیر نشد؛ بلکه اطلاعات پیشینیان را مورد مشاهده و تجربه قرار می‌داد و سپس نظر و قضاوت خود را بیان می‌کرد.
در نظر او جهان جایگاه شر و رنج است؛ اما تنها راه نجات، عقل و فلسفه است. در فلسفه اخلاق رازی مسئله لذت و رنج اهمیت زیادی دارد؛ از دید او لذت امری وجودی نیست، بلکه راحتی از رنج است و رنج نیز خروج از حالت طبیعی به‌وسیله امری اثرگذار است. در نتیجه اگر امری ضد آن تأثیر کند و سبب خلاص شدن از رنج و بازگشت به حالت طبیعی شود، لذت ایجاد می‌کند. او همچنین معتقد بود یک پزشک برجسته باید فیلسوف نیز باشد.
آثار رازی
ابوریحان بیرونی در کتاب فهرست کتب رازی ۱۰ کتاب در ریاضیات و نجوم، ۷ کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران، ۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، ۶ کتاب در مافوق‌الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات و ۱۰ کتاب در فنون مختلف را به رازی نسبت داده است که در نهایت مجموع آنها ۱۸۴ جلد کتاب است. همچنین محمود نجم‌آبادی، استاد دانشگاه تهران نیز در کتابی به نام مؤلفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی که در سال ۱۳۳۹ نوشته شده، تعداد آثار رازی را ۲۷۱ اثر عنوان کرده است.
کتاب‌های «الحاوی» ٬«الکناش المنصوری»٬ «المرشد»٬ «من لایحضره الطبیب»٬ «الحدری و الحصه»٬ «دفع مضارالتغذیه» و «الابدال» از جمله مهم‌ترین آثار رازی به شمار می‌آیند.